© WWW.CILTUZMANI.COM Copyright © 2007
[ciltuzmani.com]. All rights reserved
Dermatoloji & Kozmetoloji
Uzmanından en tarafsız kaynak.
Eritem (Kızarıklık)
Eritemler yani kızarıklıklar dermatolojik hastalıklar
içerisinde önemli bir yere sahiptir.
Eritem, genellikle bağışıklık sistemi hücreleri ve bu
hücrelerin saldığı kimyasal maddelerin birikimi sonucu
gelişen iltihaba bağlı cilt 'kızarıklığı' anlamına gelir.
Isıya maruz kalma, böcek ısırıkları, otoimmun
hastalıklar, tümoral nedenler, enfeksiyonlar, alerji,
kimyasal maddeler, iyonize olmayan radyasyon (güneş
ışığı, UV) ve iyonizan radyasyon ( X-ışını, nükleer
radyasyon) gibi eritem oluşumu için birçok neden
olabilir.
Burada bu sebepler dışında görülen birkaç kızarıklık
nedeni hakkında bilgi verilmiştir.
Eritema nodosum
Deri altı yağ dokusu enfeksiyonu olan pannikulitin
en sık görülen tipidir. Bu deri reaksiyonunun
enfeksiyonlar, sarkoidozis, romatizmal hastalıklar,
inflamatuar barsak hastalıkları, doğum kontrol hapı
gibi ilaçlar, otoimmun bozukluklar, gebelik, ve
malign hastalıklar gibi birçok nedeni olabilir.
Yaklaşık %30-50 vakada sebebi belirlenemez.
Kadınlarda 3-6 kat daha sık görülür. Her iki cinste
en sık 20-30 yaşlarında görülmektedir.Eritema
nodosum tipik olarak ani başlangıçlı simetrik gergin
kızarık sıcak nodüller şeklinde ortaya çıkar ve
genellikle bacaklarda plak şeklinde kabarır. Sıklıkla
lezyon çift taraflıdır. Başlangıçta, şişlik parlak
kırmızı renktedir, fakat birkaç gün içinde mor renk
almaya başlar, sonunda sarı veya yeşilimsi rengi ile
derin bir çürük görünümü alır. Yara hiç görülmez ve
sertlik iz bırakmadan iyileşir. Eritema nodosum
tedavisi altta yatan neden saptanabilirse buna
yönelik olmalıdır. Genellikle, 1-5cm olan eritema
nodosum şişlikleri birkaç hafta içinde kendiliğinden
geriler, ve yatak istirahati genellikle yeterli
tedavidir. Aspirin, oksifenbutazon gibi nonsteroidal
antiinflamatuar ilaçlar, indometasin veya
naproksen, ve potasyum iodid, ağrı kesici etkiyi
arttırıp ve lezyonun gerilemesini sağlayabilir.
Ağızdan veya damar yolu kortikosteroidler eritema
nodosum tedavisinde nadiren kullanılır. Bu tür
ilaçlar kullanılmadan önce altta yatan bir
enfeksiyon olmadığına emin olunmalıdır.
Figure Eritemler ( Özel şekilli
kızarıklıklar)
Eritem annüler santrifuj, eritema giratum repens,
eritema kronikum migrans, nekrolitik migratuvar
eritem, eritema marginatum romatikum, familyal
annüler eritem, lupus eritematozusun annüler
erüpsiyonu ve kronik granülomatöz hastalık
taşıyıcılarında gözlenen eritem gibi figure eritemler
eritemli dermatozların büyük kısmını oluşturur.
Eritema Anüler Santrifüj
Eritem anüler santrifüj
(EAS) yavaş ilerleyen,
yuvarlak şekillerle
karakterli kızarık bir
lezyondur. Görülme
sıklığı yüz binde bir
olarak belirtilmektedir.
Her yaşta görülebilir
50-60 yaşlarında daha çok görülür, kadın ve
erkeklerde eşit sıklıktadır. EAS, ilaçlar, böcekler,
yiyecek, malignite gibi bir duruma karşı gelişen bir
aşırı duyarlılık reaksiyonu olarak
değerlendirilmektedir. Mantar enfeksiyonları ile
birlikte sık görülür. Bundan başka virüs, parazit,
ilaçlar, gıda maddeleri ,gebelik, otoimmün hormon
bozuklukları ve maligniteler ile EAS a neden olabilir.
Safra taşı enfeksiyonu, sarkoidoz ve böbrek
enfeksiyonu ile de birlikte olabilir . Ama çoğunlukla
hastaların büyük bölümünde herhangi bir neden
saptanamaz. Merkezden çevreye doğru yayılan
kızarık sert minik bir kabarıklık olarak başlayan
EAS'ın yüzeysel ve derin olmak üzere iki tipi vardır.
Bir kaç haftada 5-6 cm büyüklüğe gelirken sayısı
da artabilir . Yüzeysel tip kızarık, sert olmayan
yama formundadır. İlerleyen kenarın iç yüzünde
kabuklanma özgündür ama her zaman görülmez.
Derin tipte bu yoktur ilerleyen kenar normal
deriden yüksektir. En sık gövde kol ve bacaklarda
görülür, el ve ayaklarda tutulum görülmez.
Çoğunlukla şikayete neden olmaz. Ancak bazı
hastalarda kaşıntı olabilir. haftalar ve aylarca
kalabilir ama iyileşirken iz bırakmaz. EAS diğer
figüre eritemler ile karışabildiği gibi, kütanöz lenfoid
hiperplazi, lenfoma, pitriyazis rozea, anüler ürtiker,
anüler psoriazis, granüloma annülare, mikozis
fungoides, tinea korporis gibi hastalıklarla da
karıştırılabilir. Kronik ve tekrarlayabilen bir
hastalıktır, tedavide altta yatan bilinen bir hastalık
varsa önce bu tedavi edilmelidir. Tedavi edilmese de
sıklıkla kendiliğinden geriler. Ancak belirtilerin fazla
olduğu yaygın tutulum olan hastalarda, topikal
kortikosteroidler ve kalsipotriol etkili olabilmektedir .
Bazen mantar ve diğer enfeksiyonların tedavisine
olumlu yanıt alınabilir.
Eritema giratum repens
Kızarık, kenarları
düzensiz, içiçe
geçmiş dairesel
şekilli lezyonlarla
karakterize bir
hastalıktır.
“Gammel
hastalığı” olarak da bilir. Erkeklerde daha sık (2:1)
görülür ve ortalama 50-60 lı yaşlarda başlar.
Hastaların %80’inde kanser vardır. Teşhisi genellikle
kanser teşhisinden öncedir. Ama kanserle beraber
veya kanserden sonra da ortaya çıkabilir. En sık
bronş kanseriyle birliktedir, kanser dışında bazen,
gebelik, tüberküloz veya büllöz hastalıklarla da
beraber görülmüştür. Çok sayıda, hızla ilerleyen,
halka tarzında lezyonların kenarlarında
kabuklanmalar vardır, iç içe geçmiş halkalar,
dalgalar ya da girintili çıkıntılı kızarık lezyonlar
şeklindedir. Ağaç gövdesi kesitine benzer. Gövde,
kol ve bacakların yakın kısımlarına yerleşen EGR’de
genellikle ayak tabanı, avuç içi ve yüz tutulumu
gözlenmez. Kaşıntı çok sık görülür ve bazen oldukça
şiddetlidir. EGR düşünülen hastalarda detaylı bir
kanser araştırması mutlaka yapılmalıdır. Ayırıcı
tanıda EAS çok yavaş ilerler. EGR’de ise hızlı bir
yayılım söz konusudur .EGR tedaviye çok
dirençlidir. Eşlik eden kanser saptanarak tedavi
edilirse lezyonlar da gerilemektedir.
Eritema Kronikum Migrans
Eritema kronikum migrans
(EKM), kenelerle bulaşan bir
hastalık olan “Lyme” hastalığı
olanların %75'inde görülen
erken bir deri belirtisidir.
Vakalarının %25’ini çocuklar
oluşturur. Erkeklerde daha sık
görülür. Lyme hastalığı
“Borrelia burgdorferi” dene
bakteri ile oluşur. Bu bakteri orman ve çayırlık gibi
yerlerde yaşayan Ixodes türü kenelerle insana
bulaşır. Isırığı ağrısız olan ve beslenme bitince
kendiliğinden düşen genç kenelerle taşındığı için
kolaylıkla fark edilmeyebilir. Kene ısırığı sonrasında
hastalık bulaşsa da bazen bağışıklık sistemi
bakterileri engelleyebilir. Bazen hastalık gelişir ama
yayılmaz, bir kısmında ise enfeksiyon kan ile
yayılabilir. Kene ısırdıktan 14 gün sonra, merkezden
çevreye doğru genişleyen kızarık bir lezyon oluşur.
Bazı lezyonlarda ortadan iyileşme olabilir. Lezyon
günde 2- 3 cm büyüyerek 70 cm’e çıkabilir. Ağrı ve
kaşıntı yoktur. Vücudun kıvrım bölgesine veya iç
çamaşırının lastiklerinin altına yerleşir. Sıklıkla
haftalar içinde kendiliğinden düzelir. Hafif ateş, kas
ve eklem ağrısı bulunabilir. Lyme hastalığının
komplikasyonlar gelişmeden erken dönemde
tanınması ve tedavisi önemlidir. Tedavide
doktorunuzun vereceği bazı antibiyotikler
kullanılacaktır. Tedavi süresinin en az 3 hafta olması
önerilmektedir.
Nekrolitik migratuvar eritem
Nekrolitik migratuvar eritem (NME), özellikle
glukagonoma adı verilen özel bir tümöre bağlı
görülür. Ancak bu tümör olmadan da görülmüştür,
bunlar psödo (yalancı) glukagonoma olarak
adlandırılmıştır. Daha çok 50 li yaşlarda ve her iki
cinste eşit oranda görülür. Kan glukagon seviyesini
arttıran bu tümör çeşitli besinsel ve vitamin B
eksikliğine yol açarak NME gelişimine neden olur.
NME çoğunlukla kasıklardan başlar, kol bacaklara,
kalçalara ve kasıklara yayılır. Kızarıklık ve
kabarıklıklar şeklinde başlayan lezyonlar sonra
kızarık, keskin sınırlı, girintili, kabuklu plaklara
dönüşür. Merkezden çevreye doğru ilerleyen
halkavi lezyonlar kabuklu, farklı şekiller alır. Bazen
su toplamaları oluşabilir. Kendiliğinden gerileme ve
alevlenmeler gösterebilir, ortalama bir iki hafta
içinde merkezden iyileşir, merkezde koyu renkli bir
leke bırakırken, çevresinde kabuklanmalar oluşur.
Bunun dışında tırnak bozuklukları, saç dökülmesi
ağız köşesi çatlaması dil iltihabı görülebilir. Ayrıca
kansızlık, kilo kaybı, diyabet, ishal, halsizlik,
toplardamar tıkanıklığı ve psikiyatrik bozukluklardır
olabilir. Tanı için bazen çok sayıda biyopsi alınması
gerekebilmektedir. NME’nin tedavisi altta yatan
tümörün tedavisi ile mümkün olabilmektedir.
Somatostatin benzeri bir ilaç semptomların ve
özellikle de NME’nin tedavisi için kullanılmaktadır.
Eksik olan maddelerin yerine konulması da tedavide
önemli bir basamaktır. Hastalara ancak ileri
dönemde tanı konabilse de, tümör yavaş
büyüdüğünden gidişat iyidir. Tanı sonrası ortalama
yaşam süresi 3-7 yıl olarak değişir.
Eritema marginatum romatikum
Eritema marginatum romatikum (EMR), akut
romatizmal ateş (ARA) ve Still hastalığında görülen
tipik bir cilt belirtisidir.EMR, ARA’nın tanısı için
bakılan majör kriterlerden biridir. EMR oldukça
seyrek görülür, aktif ARA olan çocukların, yalnızca
%10’unda özellikle karditi olanlarda ve eklem
bulgularının ortaya çıkmasından önce görülür. Açık
pembe renk, dairesel formda belirgin olmayan
yama ve plaklardır. Büyüyerek ve birleşerek değişik
şekiller oluşturabilir. Gövde ve karın bölgesinde
asemptomatiktir. Genellikle 1-2 gün içinde geriler.
EMR’de etkin bir tedavi yoktur. ARA tedavi edilse
bile hastalığın gidişatı pek değişmez.
Ailesel anüler eritem
Ailesel anüler eritem (AAE), kalıtsal olduğu
düşünülen bir eritemdir. Nadir görülür Klinik olarak
EAS benzeri lezyonlar yapar. Halka şeklinde, kızarık,
kabuklu yama ve plaklar görülür. Döküntü erken
yaşlarda başlar ve hayat boyu devam edebilir. Etkin
bir tedavisi yoktur. Lupus eritematozus’un anüler
eritemi Doğumsal lupus eritematoz’lu anne gibi
anti-SSA(Ro) antikoru bulunan Sjögren hastalığı,
lupus eritematozus ve nadiren bu iki hastalığa
uymayan sağlıklı kişilerde lezyonlar saptanmıştır.
EAS benzeri ışığa duyarlı lezyonlar sıklıkla yüzde
yerleşir. Tedavisinde harici kortizonlar etkili olabilir.
Kronik granülomatoz hastalık taşıyıcılarında anüler
eritem Kronik granülomatöz hastalık (KGH) Kalıtsal
nadir bir hastalıktır vücut savunma sistemi
zayıflamıştır. Hastalarda lenf düğümü, akciğer, deri
altı doku, karaciğer ve kemik enfeksiyonları, barsak
iltihabı, anüs çevresi apse ve tıkanıklık izlenebilir .
KGH genetik taşıyıcısı olan kadınlarda lupus benzeri
belirtiler bildirilmiştir. Bu hastalarda tekrarlayan
ağıziçi yara , ışığa hassasiyet ve Raynaud fenomeni
görülebilir. Lupus benzeri döküntüler
hidroksiklorokin gibi klasik tedaviye çok iyi cevap
verir.
Eritema multiforme:
Sitemizde daha geniş olarak anlatılmıştır.
Eritema Ab Igne
Uzun süre yanık oluşturmayacak seviyede bir ısı
kaynağına maruziyet sonucu ortaya çıkar. Ciltte ağ
şeklinde, kahverengi-kırmızı lekelerin olduğu bir
dermatozdur. Ağrı nedeniyle cilde sıcak uygulama
yapan kişilerde, ısınma amaçlı ısıtıcılara yakın
durulması sonucu ortaya çıktığı bildirilmektedir.
Dizüstü bilgisayar gibi elektronik cihazlar ve
aksesuarlarının kullanımına bağlı gelişen vakalar
bildirilmiştir.
Avuçiçi kızarıklık (palmar eritem)
Palmar eritem avuç içinde görülen kızarıklığı anlatır.
Karaciğer yetmezliği, gebelik, hipertiroidi ve
romatoid artritte görülebilir. Sağlıklı kişilerde kalıtsal
da olabilir, ancak ani bir başlangıç veya mevcut
kızarıklığın şiddetinde artış olursa karaciğer
yetmezliği lehinedir. Araştırmacılar palmar eritemin
tümörlerle birlikte olduğunu, ve kızarıklık şiddetinin
tümörün damarlanma miktarı ile alakalı olduğunu
bildirmişlerdir.
Yüzdeki Kızarıklık (fasiyal eritem)
Yüzde kızarıklık nedenleri sayfamıza gitmek için
tıklayınız.