© WWW.CILTUZMANI.COM Copyright © 2007
[ciltuzmani.com]. All rights reserved
Dermatoloji & Kozmetoloji
Uzmanından en tarafsız kaynak.
Derinin Mantar
Enfeksiyonları
Mantarlar doğada her yerde bulunurlar. Havadan,
topraktan, hayvanlardan ve diğer insanlardan
bulaşabilir.
Deride görülen mantarların başlıca tipleri
1-Tinea versikolor
2-Dermatofitler
3-Kandidalar
Tinea versikolor
Yüzeysel Mantar enfeksiyonları içersinde en sık görülen
tipdir. Diğerleri pitrosporum folikulitis, neonatal sefalik
püstülozis, Piedra, Otomikozis ve Tinea Nigradır. Cildin
ve saçın en dış katmanları ile sınırlıdır. Tinea
versicolor, sıklıkla gençlerin özellikle göğüs, sırt , üst
kol ve bacak derisini etkileyen bir mantar
enfeksiyonudur. Tinea versicolora hemen hemen tüm
yetişkinlerin cildinde yaşayan bir mantar neden olur.
Genellikle yüzü etkilemez. Bu mantar ciltten daha açık
renkli veya kırmızımsı-kahverengi lekeler oluşturur. Bu
mantar iki formda görünür bunlardan yalnızca biri
lekelere neden olur. Mantarların daha sık görülmesine
neden olan faktörler yüksek nemin yanısıra bağışıklık
sisteminde veya hormonlarda bozukluklar olabilir.
Ancak, bu durumda bile hemen hemen tüm insanların
çoğunluğu sağlıklıdır. Neden olan ajan, lipofilik maya
benzeri bir mantar olan Pityrossporum orbicularedir
(Malassezia furfur) .
Dermatofitler
Derinin Mantar enfeksiyonları saç ve tırnak
hastalıklarındaki kadar epidermisin içine doğru uzanır .
Bu hastalıklar cildin, saçın, tırnağın ve kılların keratinize
katmanlarına sınırlıdır. Yüzeysel Mantar enfeksiyonlar
aksine, konak immün yanıtı , cildin derin
katmanlarındaki patolojik değişiklikler sonucu artmış
olabilir. Bu hastalıklara neden olan organizmalara
“dermatofitler” denir. Oluşan hastalıklara da mantar
veya tinea denir. Derinin Mantar enfeksiyonlarına
neden olan Microsporum, Trichophyton ve
Epidermophyton mantarları, bir arada 41 tür ihtiva
ederler.
•
Tinea Pedis (Atlet ayağı, Ayak mantarı):
Daha sık nemli kaldığı için sıklıkla ayak parmak
aralarını tutar, parmak aralarında beyazlaşma, soyulma
ve
kaşıntı yapabilir. Bazen ayak tabanı da tutulabilir. 20-50
yaş arasında ve erkeklerde daha çok görülür. Genel
inanışın aksine en temiz insanlarda bile mantar
enfeksiyonu gelişebilir.Ayak mantarlarına dermatofitler
veya kandida ismi verilen maya mantarı neden olur. Bu
etkenlerin en sevdiği ortamlar sıcak ve nemli
olanlardır. Ortak kullanılan terlik, çorap, ayakkabılar
dışında ortak kullanılan duş ve havuzlar bulaşmayı
sağlayabilir. Uzun süre aynı kapalı ayakkabının veya
botun giyilmesi veya çıplak ayak dolaşmak mantara
neden olabilir. Aşırı terleme de mantara zemin hazırlar.
•
Tinea korporis: (Vücut mantarı)
Tutulan bölge vücudun
herhangi bir yeri olabilir.
En sık dermatofitler
neden olur. Kızarıklık,
pullanma, kaşıntı gibi
belirtilerle başlar lezyon
çevresine doğru halka
şeklinde ilerlerken orta
bölgesi düzelmeye başlar. Erkeklerde kasık
bölgesinde, kadınlarda ise meme altlarında daha
sık görülür. Çocuklarda bez bağlanan bölgede
benzer enfeksiyonlar görülebilir. Bebek bezi
bölgesi ve meme altı bölgesinde etken sıtlıkla
kandidalardır.Mantarlı bölgenin kaşınmasına bağlı
ellerde de görülebilir. Enfeksiyon çevrede bulunan
hayvanlardan da bulaşabilir.
•
Tinea kapitis
Kafatası derisi yada saçları tutan bu mantar
enfeksiyonu çocuklarda sıktır. Genellikle saçlar
belli bir bölgede dökülür aynı bölgede kızarıklık,
pullanma vardır. Saçlar çekildiğinde kolayca ele
gelir . Hayvanlardan bulaşan tiplerinde
iltihaplanma ve kızarıklık daha fazladır. Düşük
gelir düzeyli, kalabalık ve temizliğe dikkat
edilmeyen yerlerde daha çok görülür.
•
Onikomikoz ,
Tırnağın mantar efeksiyonudur. Kandida veya
dermatofit denen türler ile oluşur. En çok ayak
tırnaklarında görülür, tırnak altında kalınlaşma ve
renk değişimi olabilir.Tırnak parlaklığını yitirir,
kalınlaşır sarı veya sarı- kahverengi olur. El
tırnakları pek sık tutulmaz. Tinea pedis sıklıkla
eşlik eder. Aynı şekilde ortak kullanılan terlik,
ayakkabı, ortak duş, havuz gibi ortamlar veya
çıplak ayak yere basmak neden olabilir.
Lazerle Tırnak Mantarının Tedavisi
Tırnak mantarı tedavisinde kullanılan bir diğer
yöntemde , değişik lazerler veya fotodinamik
tedavi uygulayarak mantarın kısa sürede tedavisi
sağlanmaktadır. Her ne kadar tek tedavinin
yeterli olduğu söylense de aslında birkaç tedavi
gerekebilmektedir. Ancak maliyetinin şimdilik
biraz yüksek olması (1000-1500 dolar) tedavinin
en kötü yanı gibi görünüyor.
Kandida Enfeksiyonları:
Daha çok en nemli bölge olan deri kıvrımlarında
yerleşir. Koyu kırmızı, parlak, çoğunlukla çevresi beyaz
bir zarla kaplıdır. Yanma ve kaşıntı vardır. Kaşıntıya
bağlı egzema gelişebilir. Süt çocuğunda en çok, bez
bağlanan bölge görülür. Kadınlarda meme altında
görülebilir. Aşırı kilolu kişilerde kandida bütün deri
kıvrımlarında yerleşebilir. Parmak aralarında ve ayakta
ortaya çıkan lezyonlar dishidrozla birlikte görülebilir.
Kaşıntı çok şiddetlidir. Süt çocuklarında bazen kandida
granülomları gelişebilir. Süt çocuklarında pamukçuk
gelişebilir. Ağızda, dil ve yanakların iç bölümlerinde
beyaz lekeler vardır. Ağız çevresinde ve ağız köşesinde
çatlaklar vardır. Dil üzerindeki kabarıklıklar kaybolmuş
ve dilin rengi koyulaşmıştır. Kandida deri dışında tüm
organları tutabilir ve ciddi sistemik ağır enfeksiyonlar
yapabilir. Kandida albikans, maya grubundan bir
mantardır genellikle gastrointestinal sistem ve
solunum yolları mukozası, kadın alt genital sistemleri
ve derinin katlantı yerlerinde bulunan fırsatçı bir maya
türüdür. Ortam şartlarındaki olumsuz değişmeler
normalde zararsız olarak bulunan bu ajanın, hastalık
yapmasına yol açmaktadır. Kandida türleri, deri ve
mukoza epitelinin en dış tabakasında enfeksiyon
oluşturur, bazen de, öldürücü olabilen, ciddi sistemik
enfeksiyonlara yol açabilir. Diğer bütün enfeksiyonlarda
olduğu gibi, organizma kandida enfeksiyonlarına da
hem doğal hem de özel bağışıklık mekanizmaları ile
karşılık verir. Bazı nedenler biyolojik dengeyi bozarak,
bu mantar hastalığının gelişmesini kolaylaştırırlar:
Nem gibi yerel etmenler , genel durumunun bozulması;
beslenme yetersizliği; aşırı zayıflama; enfeksiyon; kan
hastalıkları; kanser; şeker hastalığı, hormonal
değişiklikler gibi genel nedenler. Yaş (pamukçuk, süt
çocukları ve yaşlılarda) ve cins ( vaginal kandida );gibi
kişisel nedenler, kortizon, kanser ilaçları, bağışıklığı
baskılayıcı ilaçlar, gibi tedaviye bağlı nedenler kandida
gelişiminde önemlidir. Tedaviye bağlı nedenler arasında
bazı hormon ilaçları, hastalığın yerleşim yerini
değiştirerek Kandida’ların gelişmelerini
kolaylaştırdıkları düşünülmektedir. Antibiyotiklerin de
barsak bakterilerini yok ederek mantarların
gelişmesine kolaylaştırdığı düşünülmektedir. Bu
nedenle antibiyotik tedavilerinde, hastalık yapmayan
mayaların birlikte (Saccharomyces gibi) verilmesi
önerilmektedir.
Deri altı mantar Enfeksiyonları
Epidermisin altında bulunan dermis, derialtı dokular,
kas ve kas zarının dahil olduğu enfeksiyonlardır. Bu
enfeksiyonlar kroniktir ve mantar cilde hasar veren bir
travmanın ardından deri altına girerek enfeksiyonu
başlatılabilir. Bu enfeksiyonların tedavisi zordur ve
debridman gibi cerrahi müdahaleler gerekebilir.
Sporotrichosis, Kromomikozis, Miçetoma gibi nedenler
olabilir
Sistemik birincil patojenler nedeniyle
oluşan mantar enfeksiyonları
Sistemik Mantar enfeksiyonlar birincil patojenler
nedeniyle - özellikle akciğer kaynaklıdır ve birçok
organa yayılmış olabilir. Sistemik Mantar
enfeksiyonlarına neden olan bu organizmalar doğal
olarak ölümcüldür. Kriptokokozis, Blastomiçozis,
Histoplazmozis, Koksidioidomikozis etkenlerdir.
Fırsatçı mantarlar nedeniyle oluşan
sistemik enfeksiyonlar
Bağışıklık sistemi bozukluğu olan hastalarda
enfeksiyona neden olur. Enfeksiyona bağışılığı
baskılayıcı tedavi, metastatik kanser ve AIDS,
antibiyotiklere bağlı normal flora değişikliği neden
olabilir. Fırsatçı Mantar enfeksiyonlarına örnek olarak
Kandidiyazis, Kriptokokkoz, zygomycosis,
phycomycosis ve aspergilloz enfeksiyonları verilebilir.
Tedavi
Mantar ilaçları genellikle antifungal olarak adlandırılır.
Enfeksiyonun niteliğine bağlı olarak topikal veya
sistemik bir ajan kullanılabilir. Mantar tedavisinde tıbbi
merkezlerde foto kemoterapi veya fotoferezis gibi bir
teknikler kullanılabilir. Bazen topikal denen harici
kremler yeterli olurken, saçlı deriyi, tırnağı veya geniş
bölgeleri tutan mantar enfeksiyonlarında tedavi
ağızdan olmalıdır. Ayak tırnağı tedavisi çok uzun sürer.
Ağızdan verilen ilacın tırnağa geçmesi zordur. Şeker
hastası veya dolaşım bozukluğu olanlarda ayak ve
tırnak mantarlarının tedavi edilmesi ortaya çıkabilecek
daha büyük problemleri önler.
Mantar Enfeksiyonlarını Önleme
Deriyi temiz ve kuru tutmak gibi iyi bir hijyen sağlamak
mantar enfeksiyonlarından korunmada yardımcı
olacaktır. Çünkü mantar enfeksiyonları bulaşıcıdır, diğer
insanlara veya hayvanlara dokunduktan sonra yıkamak
önemlidir. Spor giysiler de kullanımdan sonra
yıkanmalıdır. Eğer bir toplu yüzme havuz veya duş
kullanılıyorsa topikal enfeksiyonları önlemek için terlik
giyilmelidir. Başkalarına ait giysileri ve ayakkabıları
kulanmamak gerekiyor. El ve ayaklarınızı yıkadıktan
sonra özellikle parmak aralarını iyice kurutun bunun
için her zaman kendi kişisel havlunuzu kullanın. Hava
alan ve terletmeyen ayakkabıları tercih edin, pamuklu
çorapları tercih edin. Ayakkabı ve çorap her gün
değiştirilmelidir.Aynı ayakkabıyı üstüste iki gün
giymeyin ayakkabının kurumasına izin verin. Dar
giysiler tercih edilmemelisık değiştirilmeli ve ortak
kullanılmamalıdır. Ortak törpü, tırnak makası
kullanılmamalıdır.
Tanı
Şüpheli bölgeden kazınarak alınan örnek cam lama
konur. Potasyum hidroksit damlatılır böylece deriye ait
hücreler eritilir. Mantara ait hiflerin mikroskopta
görülmesi ile tanı konulur. Bunun dışında alına örnek
kazıntının mantar kültürü yapılarak üremeye göre
mantarın türü ve varlığı saptanabilir. Muayene sırasında
Wood ışığı kullanılarak mantar enfeksiyonunun teşhisi
kolaylaştırılabilir.