© WWW.CILTUZMANI.COM Copyright © 2007 [ciltuzmani.com]. All rights reserved
Allerjik Cilt
Hastalıkları
En sık karşımıza çıkan alerjik hastalıklar olan
saman nezlesi (mevsimsel alerji, alerjik rinit)
özellikle çocuklardaki astım, infantil egzema,
konjüktivit, ürtiker, serum hastalığı, ilaç
alerjileri, besin reaksiyonları, alerjik atopik
hastalıklardır. Atopik hastalığı olan kimselerde
ortak özellik olarak, kişilerin %80’inden
fazlasında çevredeki zararsız olan
maddelere karşı aşırı duyarlılığın gelişmesi
ve kalıtsal açıdan yatkınlık mevcuttur.
Endüstrileşmenin hızla gelişmesi çevresel
alerjilerin artmasına neden olmuş ve
günümüzde toplumun%15-20’inde alerjik
hastalıklara neden olmaktadır.
Ürtiker
Allerjik hastalıklar içeresinde Dermatoloji bölümünün en
çok ilgilendiği rahatsızlık halk arasında "kurdeşen"
olarak bilinen "ürtiker" hastalığıdır. Ciltte oluşan döküntü
ısırgan otunun deride oluşturduğu reaksiyona
benzediğinden ürtiker ismi Latince “Ürtiker” olan ısırgan
otundan gelmektedir. Halk arasında “kurdeşen" olarak
bilinen ürtiker tüm toplumun %15-20 sini
etkilemektedir. Deri yüzeyinde birkaç dakika gibi kısa bir
süre içinde oluşabilirler. Kaşıntı ile başlar, deride
kızarma ve ufak kabarıklıklar oluşturur. Şekilleri çok
farklıdır, bazen yuvarlak ufak noktacıklar halinde bazen
de birleşerek çevresi düzensiz halkavi ortaları uçuk
renkli bir haritaya benzeyebilirler. Kaşıntı ve döküntü
primer belirtilerdir. Belirgin özelliği de çok kısa sürede
ortaya çıkıp yine çok kısa sürede kaybolabilmeleridir.
Ürtiker, akut veya kronik olabilir. Kronik ürtiker ise 6
haftadan uzun sürer. Çok fazla sebebi mevcuttur. 24
saat içinde başlayan akut ürtikeri olan bir hastanın
sebebini saptamak daha kolaydır. Ancak, çoğu akut
veya kronik ürtiker vakasında, çok geniş araştırmalara
rağmen sebep saptanamaz. Altta yatan tetikleyici
sebebi bilmediğimiz takdirde bu hastalığın kontrolü çok
daha zor olacaktır. Akut ürtiker erkek ve kadında eşit
sıklıkta olmakla birlikte kronik ürtiker kadınlarda daha
sık görülür. Ürtiker her yaş grubunda görülebilirse de,
kronik ürtiker kırklı ve ellili yaşlarda daha sıktır:
Ürtikerde meydana gelen alerjik şişme daha derin
dokularda veya organlarda olmasına da anjioödem
denir. Ürtiker, bağımsız olarak oluşsa da bazen
anjiyoödem ve anaflaktik şok gibi ağır bir tabloya eşlik
edebilir. Yüzde ve göz kapaklarında oluşan anjioödemin
kozmetik görünüm dışında bir zararı yoktur. Sindirim
sistemini tuttuğunda karın ağrısı ve ishal yapabilir.
Kişinin tıbbi hikayesinde mevcut anjioödem hikayesi
önemlidir, eğer solunum yollarını tutarsa buraları
tıkayarak ölüme sebep olabilir. Kalıtsal anjioödem (C1-
esteraz inhibitor eksikliği) ve akkiz anjioödem (ACE
inhibitorleri) özellikle mukozal bölgelerde şişme gelişir.
Ürtiker Tedavisi
Birçok vakada akut ürtiker H1 antihistaminiklerle
tedavi edilebilir. Daha ağır ve geçmeyen durumlarda,
normalde mide ilacı olarak kullanılan H2
antihistaminikler tedaviye eklenebilir. Dirençli vakalarda
glukokortikosteroidler kullanılabilir. Kronik Ürtiker bir
depresyon ilacı olan doxepin'den güçlü antihistaminik
etkisi nedeni ile fayda görebilir. Sedatif etkili olduğu için
yatarken kullanılmalıdır. Haricen 5% doxepin krem
(Zonalon) veya capsaicin, dirençli hastalarda
kullanılabilir. Siproheptadin tekrarlayan soğuk ürtikerin
baskılanmasında etkili olabilir.
PATCH (Yama) testi
Yama testi uygulaması, allerjik kontak dermatitin
nedenini bulmak amacıyla şüpheli allerjenlerin deri
üzerine uygulanması esasına dayanan bir tanı
yöntemidir. Standart olarak saptanan allerjen maddeler
uygun çözücülerde formüle edilirler. Kılsız sırt derisine
allerjenler “Finn-Chambers” olarak bilinen 1 cm2
ebadındaki alüminyum plakçıklar aracılığıyla uygulanır.
Değerlendirme işlemi 48 saat sonra test alanındaki deri
belirtileriyle derecelendirilir ve hastalara saptanan
alerjenlerin en sık bulunduğu maddelerin listesi verilerek
korunmaları konusunda yardımcı olunur. “Photopatch
test” ise vücudun güneş gören yerlerinde güneş
duyarlılığı sonucu ortaya çıkan egzamalar tanısında
kullanılır. Patch testten farkı her allerjenden 2’şer ünite
uygulanır ve 48 saat sonra açılır. 1 ünitenin üzerinde U.V.
ışını uygulanır. Allerji sadece ışınlanan tarafta saptanıp
fotoallerjik reaksiyon olarak kabul edilir.
Prick testi uygulaması, belirli bir allerjene karşı tip 1
hipersensitivite olup olmadığını araştırmak için kullanılır.
Allerjen içeren solüsyonların deriye uygulanması esasına
dayanır. Test yeri olarak genellikle ön kol derisi seçilir.
Kullanılan allerjenler çevrede en sık görülen çimen ve
ağaç polenleri, küfler, hayvan tüyleri, ev tozu ve
gıdalarıdır. Test değerlendirmesinde (+) kontrol olarak
histamin, (-) kontrol olarak serum fizyolojik uygulanır.
Derideki reaksiyon histamine karşı 10 dakikada,
allerjenlere karşı 15-20 dakikada zirveye ulaşır. (+)
sonuç belirlenen antijenin hastanın öyküsüyle uyuşması
önemlidir. Prick test sonuçları özellikle solunum yolu
alerjilerinde, deri ve allerjik egzamalardakine göre daha
anlamlıdır. Atopik dermatitli hastalarda da %90’a varan
(+) sonuç vermesi tanı kriterleri arasında yer almasına
neden olur.
Akut Ürtikerin Nedenleri
• Hastalıklar: Bakteriyel mantar ve parazit
enfeksiyonları neden olabilir.
• İlaç kullanımı (özellikle ACE inhibitörleri
(anjioödem yapar), penisilin, sefalosporinler, sulfa
grubu ilaçlar, diüretikler, aspirin, NSAIDler, iyot,
bromidler, kinidin, kloroquin, vankomisin, isoniazid,
antiepileptikler)
• Yolculuk (amebiazis, sıtma)
• Yiyecekler (midye, balık, yumurta, peynir,
çikolata, fındık, çilek, domates)
• Yeni parfümler, saç boyası, deterjanlar, losyonlar,
kremler veya giysiler
• Ev hayvanları, tozlar, küf, kimyasal maddeler veya
bitkiler
• Gebelik (özellikle son üç ayda çıkar ve hemen
doğum sonrası kaybolması tipiktir.)
• Nikel ile temas ( mücevher, kot pantolon
düğmesi), lastik (eldiven, elastik bandaj), lateks,
endüstriyel kimyasallar, ve tırnak parlatıcı
• Güneşe veya soğuğa maruz kalma
• Egzersiz (Kolinerjik ürtiker stres ısı veya egzersiz
ile ortaya çıkar)
• Stres: Ürtikerde rengi açılmış elle hissedilebilen
kabarıklar, çizgi şeklinde, halka şeklinde veya
dağınık olabilir. Bu lezyonlar tüm deri bölgelerinde
çıkabilir, genellikle geçici ve yer değiştirebilir
özelliktedir. Dermografizm görülebilir. (Ürtiker
lezyonları kaşıma ile ortaya çıkar)
Kronik Ürtiker Nedenleri
• Oto-immun hastalıklar (SLE, römotoid artrit,
polimiyozit,otoimmun tiroid hastalıkları, ve diğer bağ
dokusu hastalıkları);
Kronik ürtikerin muhtemelen %50 den fazlası
otoimmun kökenlidir. Kronik Ürtiker in sebebi en
azından % 80-90 hastada anlaşılmamıştır.
Akut kronik ürtiker dışında tekrarlayan ürtiker
nedenleri şunlardır:
• Güneş (solar ürtiker, yalnızca güneş görünce
çıkar),
• Egzersiz (kolinerjik ürtiker), Stress,
• Su (aquajenik ürtiker)
Allerjik hastalıklar için yapılan testler
Allerjik hastalıkların tanısında, semptomların ortaya çıkışının, çevreyle, mevsimlerle ilişkisi, klinik seyirlerinin gözden
geçirilmesi, hastalığın atopik olup olmadığı konusunda ipucu vermektedir. Allerjik hastalıkların tümünün tedavisinde
en önemli basamak allerjenden korunmadır. Eğer bu korunma mümkün değilse immunoterapi ile desensitizasyon
önem taşır ancak bu konuda tam bir başarı sağlandığı söylenemez. Bu açıdan allerji yapan etkenin yani allerjenin
saptanması önemlidir. Dermatologlar allerjenin saptanmasına yönelik PRICK TEST ve PATCH TEST yöntemleri
kullanmaktadır.
PRICK testi