Akne (Sivilce)

Genel olarak 'sivilce' adıyla bildiğimiz akne en sık rastlanan cilt problemidir. Akne, cildimizdeki pilosebase yapılarda (kıl-yağ bezleri) gelişen enfeksiyonlardır. Önce hafif kızarık şişlikler (papül) oluşur sonra içi cerahatle dolu küçük şişlikler (püstül)haline gelir. Daha sonra dışarıya boşalmazsa kistler ve içinde sert bir cisim olduğu izlenimini veren nodüller haline dönüşecektir. Kendiliğinden iyileştiklerinde iz (skar) bırakacaktır. Genellik ergenlik dönemlerinde ortaya çıkar. Erkek ve kadında eşit sıklıkta görülmekle birlikte kadında daha erken dönemde ortaya çıkar. Her iki cinsde en sık görüldükleri yaş 18 dir. Daha ileri yaşlarda görülen aknelerde Rozase (Gül Hastalığı) da düşünülmelidir.

Aknenin birçok nedeni olabilir

ama genel olarak,

• Artmış sebum (yağ) salgısı • Pilosebase kanalda tıkanıklık • Propionibacterium acnes bakterisi ile enfeksiyonu • Bazı kimyasal maddelerin salınımı (inflamasyon mediatörleri, sitokinler)

Aknenin oluşumu

Aknede, androjen hormonuna duyarlı olan pilosebase yapılar, hormon düzeyindeki düzensiz değişikliklere yağ salgısını arttırarak cevap verir. Bu yağ salgısı ile akne oluşturucu bazı maddelerin salınımı da artar. Sivilceler görünümlerine göre açık (siyah başlı) veya kapalı (beyaz başlı) komedomlar olarak isimlendirilir. İlk olarak 12 yaşında yüz, omuzlar sırt ve göğüs üst kısmı gibi yağ bezi daha çok bulunan yerlerde gelişir. Genelde 20 li yaşlarda azalsa da bazı kişilerde özellikle kadınlarda 40 li yaşlara kadar devam edebilir. Eğer apseleşmeler olursa iyileşme dönemi sonrasında iz kalabilir. Ergenlik dönemi kadınlarda adet kanamasından 2-7 gün önce değişen hormon seviyesi sebebi ile sivilcelerde artış olabilmektedir. Gebelik, doğum kontrol hapına başlama veya kesme, ağır fiziksel veya psikolojik stresler de hormon düzenini değiştirerek sivilcelerin artışına veya daha önceden sivilcesi olmayan kişilerde sivilce çıkmasına neden olabilir. Sıklıkla ergenlik döneminde ortaya çıkmaya başlayan sivilceler genellikle 30 yaşından sonra azalma eğilimi gösterse de, 40-50 yaşlarına kadar sivilce sorunu yaşayan insanlar da vardır. Sivilcelerin tedavisi genellikle bir cildiye uzmanı tarafından yapılır. Ancak özellikle bir yumurtalık hastalığı olan Polikistik over olabileceği düşünülüyorsa, dermatoloji uzmanınız kadın hastalıkları uzmanı değerlendirmesi de isteyebilir

Akne Tipleri

Akne vulgaris: En sık karşılaşılan akne tipidir ve genellikle ergenlik döneminde ortaya çıkar. Ekskoriye Akne: Sıkıntılı psikoloji problemleri olan hastalarda kaşımaya bağlı Klorakne: Bazı endüstriyel kimyasal maddeler bağlı Konglobat Akne: Apseleşmeler ve buna bağlı ciltte oluşan boşluklar ve tünellerle komplike hale gelen bir akne türüdür. Kozmetik Akne: Kullanılan pomad ve kremlere bağlı gelişir. İlaçlara bağlı akne: Başta hormonlar ve steroidler olmak üzere ilaçlara bağlı gelişen akne. B6 ve B12 tedavileri esnasında nadiren akne benzeri lezyonların oluştuğu görülmüştür. Fiziksel akne: Viyolonsel çalanların çenesinde ya da koltuğa yaslanmaya bağlı gelişebilir. Aktinik akne: Nadir görülen güneşe bağlı bir aknedir. Akne İnversa: Apokrin ter bezi olan bölgelerde gelişen bir akne formudur. Ter bezi hastalıkları bölümümüzde anlatılmıştır. İnfantil Akne: Özellikle erkek bebeklerin yüzlerinde görülür, sebebi bilinmiyor.

Akne Tedavisi

Tedavinin en önemli amacı kist ve nodüllerin yara izi bırakmasını yani skar oluşturmasını engellemektir. Bununla birlikte aknenin hastalarda kendine güven kaybı, utanç gibi duygulara neden olması tedavisini daha da önemli hale getirmektedir. Hafif aknelerde eczane dışında da satılan bazı kremlerin kullanılması ile soruna çözüm bulunabilir. Ama orta derece veya daha komplike aknelerde uzman doktordan yardım istemek en doğrusu olacaktır. Ergenlik çağındaki sivilceler için genellikle topikal (harici) tedavi yeterli olabilir. Topikal tedavi yeterli olmaz ise ağızdan bir antibiyotik eklenebilir. Böylece akneye neden olan bakterilerin sayısını azaltılarak bunların neden olduğu şişlik kızarıklık ağrı (inflamasyon) ortadan kaldırılır.

Ne tür ilaçlar kullanılıyor?

Benzoil peroksitler, P.acnes bakterisinin sayısını azaltırlar. Tretinoinler, komedom sayısını azaltırlar ama iritan olabilirler. Antibiyotikler, topikal (krem-jel şeklinde) ya da ağızdan kullanılabilir. Azaleik asit, isotretinoin, eritromisin ve çinko da, tedavide kullanılabilmektedir. Kadınlarda bazen anti-androjen hormon tedavisi uygulanabilmektedir. Son dönemlerde "blue light" gibi yöntemler ya da UV tedavilerinin de akne için kullanıldığını görüyoruz. İddiaların aksine, akne tedavisi bir gecede olmaz. İyileşmeyi görmek için tedavi 4-8 hafta devam etmelidir. Bir kez akne temizlendiyse, tekrarı önlemek için cilt tedavisine doktorunuz aksini söyleyene kadar devam etmek gerekebilir

Kesin bir tedavisi varmıdır?

Tedaviler arasında en popüleri olan bir A vitamini türevi olan "isotretinoin" tedavisidir. Daha çok komplike nodüler ve kistik aknelerde kullanılır, asla gebelere yada gebe kalma ihtimali olan kişilere uygulanmamalıdır. Birçok kişiye, bu ilaçlarla 6-8 aylık bir tedavi sonrası aknenin geri gelmemek üzere ortadan kalkacağı söylenmektedir. Ancak bu doğru değildir. Etki sadece kullanıldığı sürece görülür. Kesildikten sonra akne tekrarlayabilir. Tedavi sırasında hastanın kan karaciğer fonksiyon enzimleri ve kan yağları takip edilmelidir. Bu hastalarda dudaklarda çatlama, ciltte kuruma, burun kanaması, saç dökülmesi ve kas ağrısı görülebilir.

Tedavide ilaç dışı uygulamalar

nelerdir?

Lazerler ve diğer ışık tedavileri, p.acnes bakterisini azaltır. Dermatoloğun bu tip bir tedavinin yardımcı olup olmayacağını değerlendirmesi gerekmektedir. Kimyasal peeling uygulanabilir. Hafif peeling ürünleri marketlerde satılmaktadır ancak Dermatologların kullandığı güçlü kimyasal peelingi sizin satın almanız ve uygulamanız doğru değildir. Bazı durumlarda sivilcelerin tedavisinde dermatologlar kimyasal peeling kullanabilir. Dermatoloğunuz büyük akne kistini çıkarmak için "Boşaltma ve çıkarma" dene bir işlem yapabilir. Kist ilaca yanıt vermediğinde bu uygulanabilir. Böylece sivilcenin neden olduğu ağrı ve kiste bağlı iz kalma şansı azalacaktır. Bir kistten hızlıca kurtulmak için, dermatolog bazen kist içine ilaç da enjekte edebilir

Tedavi ne kadar sürecek?

Tedavi gerektiren akneli kişilerin çoğunluğunda bu problem 25 yaşına dek ortadan kalkar, ancak küçük bir kısmında (kadınlarda %5 erkeklerde %1) akne 40 yaşına dek sürebilir.

Akne izleri nasıl tedavi edilir?

Akne izlerinde lazer, dermabrazyon, kimyasal peeling, dolgu maddeleri, cerrahi yöntemler kullanılabilir. Hastaya göre kullanılacak yöntem değişir.

Stres akneye sebep olur mu?

Stres, düzensiz hayat tarzı veya uykusuzluk, kan hormon düzeylerini bozacak dolayısı ile akne gelişimini alevlendirecektir. Ancak bazı durumlarda ise stresin kaynağı aknedir.

Sigara akneye neden olur mu?

Evet. Özellikle bayanlarda sigaranın "Non inflamatuar" tipte akneye neden olduğu saptanmıştır. Sigara içmeyenlerde görülen akne %9.7 iken sigara içenlerde, bu oran %41.5 olarak saptanmıştır. British Journal of Dermatology 2007 157, pp1040–1085

Güneş banyosu sivilceler için

yararlı mıdır?

Evet . Ancak hastaların %20'sinde kötüleşme gözlenir, bunun nedeni rutubetli bölgelerde bulunma ve fazla terleme dolayısıyla cildin gözeneklerinin daha çok kapanmasıdır

Sivilcem geçti! Artık ilaçları

kesebilir miyim?

Eğer dermatoloji doktorunuz kesin diyor ise kesebilirsiniz. Birçok hastanın tedaviyi aniden kesmesi ilerleyen haftalarda aknelerinin tekrar alevlenmesine neden olabilmektedir. Çoğunlukla kullanılan ilaçlar tedricen azaltılarak kesilecektir. Bazı ilaçların, tekrar akne oluşumunu önlemek için uzun süre kullanılması gerekebilir

Sivilcelerin yiyeceklerle ilgisi

var mı?

Genel kanı olarak, bazı yağlı yiyeceklerin akneye sebep olduğu düşünülmektedir. Oysa yağlı yiyeceklerin akne oluşturmadığı bilinmektedir. Ancak son yıllarda yapılan bazı çalışmalarda süt ürünlerinde bulunan hormonların ve aşırı yüksek glisemik indeksli gıdaların tüketimi sonucu oluşan insülin dengesindeki bozulmaların, mevcut akneleri arttırabileceği konusunda çalışmalar yayınlanmaktadır. Belki yüksek glisemik indeksli gıdaların ve süt ürünlerinin tüketimi azaltılabilir. Ancak çok katı bir diyet uygulanması, bazen diyete bağlı oluşan stres nedeniyle akneyi arttırabilir. Uygun bir şekilde tedavi edilen akne için genellikle diyete gerek yoktur ancak isteniyorsa arttırdığı düşünülen yiyecekleri sağlığınızı bozmayacak şekilde daha az yiyebilirsiniz. Bu yaklaşım sağlık açısından genel olarak yararlıdır en azından akneyi kötüleştirmez.

Yüzümü çok sık yıkıyorum.

Niçin hala sivilcelerim

geçmiyor?

Çoğu kişi, aknenin kire bağlı geliştiğini düşünür. Kısmen doğru olabilir ama akne yüzü temizlemekle geçmez. Yıkama ile ölü hücreler ve fazla yağ temizlendiği için faydalı olmakla birlikte, birçok kişi yüzü irrite edecek, çok sayıda ürün kullandığında akneler daha da kötüleşir. Yüzü günde iki defa kibarca su ve yumuşak bir sabunla yıkamak genellikle yeterli olacaktır. Bununla birlikte, aknenin yıkamakla kontrol altına alınamayacak daha birçok sebebi vardır.

Sivilcelerimi sıkmam zararlı

mı?

Aknenin sıkılarak temizlenmesi sonucu enfeksiyon yayılabilir. Özellikle iltihabın sıkılması onun daha derine inmesine, enfeksiyonun ilerlemesine, daha büyümesine ve yara izi (skar) bırakmasına neden olabilir.

Makyaj sivilcelerimi kötüleştirir

mi?

Bazı makyaj malzemelerinin akneyi kötüleştirdiğine dair kanıtlar vardır. Piyasada satılan özel akne oluşturmayan makyaj malzemeleri kullanılabilir. Yine de akneli hastalar yağ ve pudra içermeyen malzemelerle ve olabildiğince kısa süreli makyaj yapmaları önerilir.

Düzenli cinsel ilişki sivilceleri

azaltır mı?

Cinsel ilişkinin akneyi iyileştirdiğine veya kötüleştirdiğine dair herhangi bir kanıt yoktur

Hormon seviyesi yüksek

kişilerde akne artar mı?

Hormonlar tek başına akneden sorumlu değildir, problem yağ bezlerinin hormonlara karşı duyarlı olmasıdır. Aknesi olan kişilerin pek çoğunda hormon seviyeleri normaldir. Kadınların ve genç kızların %99'unda hormon seviyelerini ölçmek, adet düzensizlikleri ve aşırı kıllanma durumu söz konusu olmadıkça gerekli değildir.